Ρατσιστικά κλισέ στα ΜΜΕ

Των Günther Birkenstock και Κώστα Συμεωνίδη

Ο θάνατος του 18χρονου αφροαμερικανού Μάικλ Μπράουν από πυρά αστυνομικού στις ΗΠΑ επανέφερε στην επικαιρότητα το θέμα της ρατσιστικής βίας στην αμερικανική κοινωνία και τα ΜΜΕ.

Τη συζήτηση περί ρατσισμού στα μέσα ενημέρωσης πυροδότησε η ανάρτηση του αφροαμερικανού Τάιλερ Άτκινς στο twitter. Αντιπαραβάλλοντας δυο φωτογραφίες του, μια με ένα απλό μπλουζάκι και μαντίλα στο κεφάλι και μια δεύτερη, πιο «σοβαρή», όπου φοράει κοστούμι, ο Άτκινς ρωτούσε: «Εάν πυροβολούσαν εμένα, ποιά φωτογραφία μου θα έδειχναν τα μίντια;». Μετά την ανάρτηση αυτή, χιλιάδες άλλοι αντέδρασαν ποστάροντας παρόμοιες φωτογραφίες, οι οποίες δείχνουν πώς δημιουργούνται αλλά και πως παγιώνονται οι προκαταλήψεις. Και αυτό όχι μόνον στις ΗΠΑ, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο.

Η δύναμη της εικόνας

Για τη δύναμη της εικόνας που προβάλλουν τα μέσα ενημέρωσης μίλησε στη Deutsche Welle ο Ταχίρ Ντέλα, μέλος της Πρωτοβουλίας Μαύροι Άνθρωποι στη Γερμανία, η οποία προσπαθεί να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη για τα ρατσιστικά κλισέ στις εφημερίδες, την τηλεόραση και το διαδίκτυο: «Συχνά συνδέουν τους μαύρους με το εμπόριο ναρκωτικών ή την παράνομη μετανάστευση και τα μίντια δείχνουν ανάλογες εικόνες. Όταν για παράδειγμα προβάλλεται ένα ρεπορτάζ για τα μεταναστευτικά ρεύματα, τότε συχνά δείχνουν εικόνες από μαύρους ή από ανθρώπους από την Αφρική, παρά το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος των προσφύγων προέρχεται από άλλες χώρες, και όχι από αφρικανικές».

Σε εικόνες και διατυπώσεις των μέσων ενημέρωσης που «στιγματίζουν» εστιάζει και η δημοσιογράφος Κωνσταντίνα Βασιλείου-Εντς η οποία συνιστά στους συναδέλφους της ιδιαίτερη προσοχή όταν αναφέρονται στην καταγωγή ενός προσώπου: «Ιδιαίτερα εμφανές γίνεται αυτό στο παράδειγμα του αστυνομικού ρεπορτάζ. Συχνά σε υποθέσεις δραστών που δεν είναι Γερμανοί ή που έχουν αποκτήσει πρόσφατα τη γερμανική υπηκοότητα, αναφέρεται και η χώρα καταγωγής τους. Τότε δεν μιλάμε πια για τον Άχμετ από την Κολωνία αλλά για τον Τούρκο Άχμετ». Το γεγονός ότι γίνεται αναφορά σε τέτοια χαρακτηριστικά, όπως λέει, προσδίδει σε αυτά μια ιδιαίτερη σημασία με συνέπεια η μεμονωμένη περίπτωση να θεωρείται αντιπροσωπευτική για το σύνολο της συγκεκριμένης ομάδας ανθρώπων. «Έτσι όταν κανείς διαβάζει ένα ρεπορτάζ για μια συμμορία νεαρών αλλοδαπών, σπανίως θα σκεφτεί ότι και οι έλληνες γείτονές μου, η τουρκάλα νοσοκόμα ή ο νιγηριανός γιατρός συγκαταλέγονται επίσης σε αυτή την ομάδα. Δημιουργώ λοιπόν ένα στερεότυπο, το οποίο δεν ανταποκρίνεται πλέον στην κανονική, αλλά στην ακραία εικόνα».

Κοινωνική ενσωμάτωση… και μαντίλα

Πολλά από τα στερεότυπα αυτά μπορούν να αντιμετωπιστούν, εάν ευαισθητοποιηθούν οι δημοσιογράφοι, πιστεύει η ίδια. Σχεδόν όλα τα ρεπορτάζ για την κοινωνική ενσωμάτωση των μεταναστών, για παράδειγμα, συνοδεύονται από φωτογραφίες γυναικών που φορούν μαντίλα. «Φυσικά ο συντάκτης χρειάζεται μια φωτογραφία, όπου ο καθένας θα καταλαβαίνει για τι ακριβώς μιλάμε. Πολύ συχνά όμως βλέπουμε φωτογραφίες μουσουλμάνων γυναικών με μπούρκα οι οποίες κρατούν στο ένα χέρι σακούλες και στο άλλο τα παιδιά τους. Φυσικά και μπορώ να χρησιμοποιήσω τη φωτογραφία αυτή, αλλά ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα; Εάν θέλω μία φωτογραφία με μαντίλα, γιατί δεν δείχνω απλά μια μουσουλμάνα που αγοράζει ψωμί στο αρτοποιείο ή η οποία μιλάει στο κινητό στο δρόμο;».

Μονόπλευρη και συχνά απαξιωτική είναι συχνά και οι ενημέρωση για τους μετανάστες από τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία με τα σχετικά ρεπορτάζ να πλαισιώνονται συνήθως από εικόνες βρώμικων και κατεστραμμένων διαμερισμάτων. Όπως επισημαίνει η Κωνσταντίνα Βασιλείου-Εντς, ποτέ δεν προβάλλονται εικόνες ανθρώπων από τη Βουλγαρία που ήρθαν στη Γερμανία και εργάζονται ως γιατροί, για παράδειγμα, και οι οποίοι αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των Βούλγαρων μεταναστών τα τελευταία χρόνια.

Αναδημοσίευση από: http://www.dw.de/