Αποκατάσταση της αλήθειας: Ομοφυλόφιλοι στην Κούβα και ‘στρατόπεδα συγκέντρωσης’

Αναδημοσίευση από το πολύ αξιόλογο μπλογκ Sierra Maestra

Παρακάτω ακολουθούν απαντήσεις, προς αποκατάσταση της αλήθειας, από απαντήσεις που δίνει η Μαριέλα Κάστρο, σε διάφορα ερωτήματα που έχουν τεθεί κατά καιρούς γύρω από το θέμα των ομοφυλόφιλων στην Κούβα, της αντιμετώπισης τους και των λεγόμενων «στρατοπέδων συγκέντρωσης».

Η Μαριέλα Κάστρο Εσπίν έχει χειραφετηθεί από την κληρονομιά της οικογένειάς της. Ανιψιά του Φιντέλ Κάστρο, ιστορικός ηγέτης της κουβανικής επανάστασης, και κόρη του Ραούλ Κάστρο, σημερινός πρόεδρος της Κούβας, η Μαριέλα δεν έχει κερδίσει την διεθνή αναγνώριση χάρη στο όνομά της, αλλά από τη δράση της υπέρ του δικαιώματος στη σεξουαλική διαφορετικότητα.
Διευθύντρια του Κέντρου Σεξουαλικής Εκπαίδευσης (CENESEX), κάτοχος Πτυχίου Ψυχολογίας και Παιδαγωγικής και μεταπτυχιακού διπλώματος στη σεξουαλικότητα, η Μαριέλα Κάστρο ανέλαβε την προστασία των δικαιωμάτων των ομοφυλόφιλων, των αμφιφυλόφιλων, των τρανσέξουαλ και των λεσβιών και επέτρεψε τη κοινότητα αυτή από το να βρίσκεται στο περιθώριο, στο οποίο η κοινωνία την είχε τοποθετήσει.

Η δράση του CENESEX έχει στεφθεί με επιτυχία. Από το 2007, η Κούβα γιορτάζει κάθε χρόνο στις 17 Μαΐου την ημέρα κατά της ομοφοβίας. Το κράτος προσφέρει δωρεάν τις επεμβάσεις για αλλαγή φύλου. Η Ομοφοβία έχει μειωθεί στο ελάχιστο. Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κούβας και το Υπουργείο Πολιτισμού είναι πλέον πρώτης τάξεως σύμμαχοι στον αγώνα για τα δικαιώματα όλων.
Η Μαριέλα Κάστρο είναι σαν τη μητέρα της, Βίλμα Εσπίν. Έχει κληρονομήσει τόσο τη φυσική ομορφιά της αλλά και τον χαρακτήρα της. Πράγματι, όπως φαίνεται από συζητήσεις, δεν διστάζει σε καμία περίπτωση να επισημάνει τις αδικίες που διαπράχθηκαν στην Κούβα κατά το παρελθόν, ούτε να καταγγείλει θεσμικά εμπόδια που εξακολουθούν να υπάρχουν στην κοινωνία. Δεν αποφεύγει καμία ερώτηση και δεν επιβάλλει προϋποθέσεις για τον διάλογο.

Μαριέλα Κάστρο, ποια ήταν η κατάσταση των σεξουαλικών μειονοτήτων το 1959, μετά τη νίκη της Κουβανικής Επανάστασης;

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, η κουβανική κοινωνία ήταν μια αντανάκλαση της πολιτιστικής τους κληρονομιάς, κυρίως από τους ισπανούς. Η Κούβα είχε μια κουλτούρα, εξ ορισμού τότε, πατριαρχική, ομοφοβική, όπως όλες οι πατριαρχικές κοινωνίες. Εκείνη την εποχή, γενικά ο κόσμος ήταν πατριαρχικός και ομοφοβικός, χωρίς διάκριση, τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες του Τρίτου Κόσμου.Ωστόσο, είναι περίεργο το γεγονός ότι η διαδικασία χειραφέτησης της Κουβανικής Επανάστασης, που σύμφωνα με το πολιτικό της πρόγραμμα για καταπολέμηση των ανισοτήτων, των διαφόρων μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών, το ρατσισμό, και γενικά τη προσπάθεια της να εξαλείψει τις αδικίες,  φαίνεται να μην ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για την τύχη των ομοφυλοφίλων και δεν τους θεωρούσε θύματα διακρίσεων κάθε είδους.
Για ποιους λόγους;

Η ομοφοβία ήταν κανόνας, ακόμη και μετά το θρίαμβο της Επανάστασης. ‘Επιρροή’ από δυτικές κουλτούρες με βάση την κυρίαρχη καθολική θρησκεία. Ιδρύθηκε με βάση τους πολιτιστικούς κώδικες άνδρας / γυναίκα.Η επανάσταση επέτρεψε ο λαός της Κούβας να επιτύχει την εθνική κυριαρχία και να θέσει υπό αμφισβήτηση πολλά, όπως την απαραίτητη προϋπόθεση παρθενίας των γυναικών για τον γάμο, την δυνατότητα διαζυγίου, τον αποκλεισμό των μονογονεϊκών οικογενειών και των ανύπαντρων γυναικών, και πολλά ακόμη, αλλά δεν υπήρξε ενδιαφέρον για την αντιμετώπιση του προβλήματος της σεξουαλικής διαφορετικότητας.
Οπότε το να είσαι ομοφοβικός ήταν κάτι «φυσιολογικό»;

Η ομοφοβία ήταν ο κανόνας. Αυτό που θεωρούταν ως μη φυσιολογικό ήταν ο σεβασμός για όσους είχαν επιλέξει έναν διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό. Αλλά και πάλι, δεν υπήρξε κάτι συγκεκριμένο στην Κούβα. Ήταν το ίδιο όπως και στον υπόλοιπο κόσμο. Η θεσμοθετημένη ομοφοβία στα πρώτα χρόνια της Επανάστασης αντανακλούσε την πραγματικότητα της τότε εποχής σύμφωνα με την κουλτούρα. Η περιθωριοποίηση των ομοφυλοφίλων, η περιφρόνηση και η δυσφήμηση τους ήρθε φυσικά. Ήταν φυσιολογικό φαινόμενο τότε παντού το να υπάρχουν, για παράδειγμα, διακρίσεις στην αγορά εργασίας.Στρατιωτικές Μονάδες για την ενίσχυση στην παραγωγή (UMAP)

Στη δεκαετία του 1960, μεταξύ 1965 και 1968, η κουβανική κυβέρνηση ανέπτυξε τις Στρατιωτικές Μονάδες για την ενίσχυση στην παραγωγή, UMAP, όπου οι ομοφυλόφιλοι είχαν ενσωματωθεί με τη βία. Θα μπορούσατε να μας μιλήσετε σχετικά με αυτό το σκοτεινό επεισόδιο της κουβανικής επανάστασης;

Πρώτον, πρέπει να σημειωθεί ότι οι UMAP απευθυνόταν σε όλο τον κόσμο, δηλαδή σε όλους τους άνδρες ηλικίας κατάλληλης για τη στρατιωτική τους θητεία, όχι μόνο για τους ομοφυλόφιλους. Η στρατιωτική θητεία ήταν υποχρεωτική για όλους τους νέους ενήλικες. Για κανέναν λόγω δεν ήταν αποκλειστικά για ομοφυλόφιλους. Κάποιοι μάλιστα μίλησαν και για στρατόπεδα συγκέντρωσης για τους ομοφυλόφιλους. Δεν νομίζω ότι πρέπει να υπερβάλλουμε. Θα πρέπει να είμαστε πιστοί στην ιστορική αλήθεια. Επαναλαμβάνω, οι UMAP απευθυνόταν στους πάντες, εκτός από αυτούς που θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν μια σταθερή δουλειά. Οι φοιτητές έπρεπε να βάλουν μια παρένθεση στην φοιτητική τους σταδιοδρομία για την στρατιωτική τους θητεία στις UMAP.Αξίζει να θυμηθούμε εδώ το πλαίσιο της εποχής. Η χώρα μας ήταν συνεχώς κάτω από την επίθεση από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Υπήρξε ο Κόλπος των Χοίρων τον Απρίλιο του 1961, η κρίση των πυραύλων το 1962, και οι ομάδες της CIA που πλήρωναν Κουβανούς εξόριστους να πολλαπλασιάζουν τις τρομοκρατικές επιθέσεις τους. Βόμβες που εκρήγνυνται κάθε μέρα στην Κούβα. Σαμποτάζ σε σιδηροδρόμους. Επιθέσεις σε θέατρα με μπαζούκας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε την πραγματικότητα. Ζούσαμε σε μια κατάσταση πολιορκίας. Παραστρατιωτικές ομάδες ήταν στα βουνά της επαρχίας Escambray και δολοφονούσαν αγρότες που υποστήριζαν την Επανάσταση, βασάνιζαν και εκτελούσαν νέους καθηγητές που είχαν προσχωρήσει στην εκστρατεία κατά του αναλφαβητισμού. Συνολικά, 3.478 Κουβανοί έχασαν τη ζωή τους λόγω της τρομοκρατίας κατά εκείνη τη χρονική στιγμή. Ήταν μια πολύ δύσκολη περίοδος, ήμασταν συνεχώς κάτω από διαρκείς επιθέσεις και η ταξική πάλη ήταν στο αποκορύφωμά της. Οι γαιοκτήμονες είχαν αντιδράσει πολύ βίαια για την εφαρμογή της αγροτικής μεταρρύθμισης και δεν ήταν διατεθειμένοι να χάσουν τη θέση τους, την εξουσία τους στην κοινωνία. Στη συνέχεια, υπήρξε μια γενική κινητοποίηση στην Κούβα γύρω από την υπεράσπιση του έθνους και οι UMAP γεννήθηκαν στο πλαίσιο αυτό, μέσω της στρατιωτικής θητείας.
Γιατί τότε λένε ότι στις UMAP υπήρχαν αυθαιρεσίες και διακρίσεις;

Υπάρχει ένας λόγος γι ‘αυτό. Επειδή όλοι πρέπει να συμμετάσχουν στην άμυνα της χώρας, περιθωριοποιημένες ομάδες, όπως οι χίπις, που έπρεπε να ενσωματωθούν στις UMAP, αλλά και τα παιδιά της αστικής τάξης που είχαν συνηθίσει σε μια ζωή με ελεύθερο χρόνο χωρίς εργασία, επειδή είχαν πόρους. Οπότε, ακόμη και ομάδες που ήταν αφοσιωμένες στη διαδικασία του κοινωνικού μετασχηματισμού που ξεκίνησε το 1959, οι οποίες όμως δεν συμμετείχαν και προτίμησαν τον ρόλο του παρατηρητή, οι UMAP έπρεπε να τις ενσωματώσουν και να εργαστούν σε εργοστάσια ή στη γεωργία. Αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν καλή εικόνα για την κουβανική κοινωνία που τους απέρριψε για την έλλειψη συμμετοχής τους στην κατασκευή του νέου επαναστατικού έθνους, και θεωρούνται παράσιτα.Θυμάμαι στα νιάτα μου που είχα ακούσει κάποιες δυσάρεστες σκέψεις για μένα, για την σχέση της οικογένειά μου με τον Φιντέλ Κάστρο, για τον θείο μου, και τον Ραούλ Κάστρο, τον πατέρα μου. Κάποιοι είπαν: «Πρόκειται για μια Bitonga», δηλαδή «κόρη του μπαμπά», ένα πρόσωπο που απολαμβάνει μια προνομιακή θέση, η οποία δεν είχε τον ίδιο τρόπο ζωής με το υπόλοιπο της νεολαίας, με τους οικογενειακούς δεσμούς τους. Με έπιανε μια φοβερή οργή κάθε φορά που συνέβαινε αυτό και προσπάθούσα να κάνω ό, τι έκαναν οι άλλοι και απέρριπτα κάθε είδους προνόμια ή ευνοιοκρατία. Ποτέ δεν υπήρξα «Bitonga», ήταν πολύ υποτιμητικό.
Ο στρατός τότε UMAP δημιουργήθηκε για να υποστηρίξει τις διαδικασίες παραγωγής. Αλλά η πραγματικότητα ήταν διαφορετική. Το Υπουργείο Εσωτερικών είχε το καθήκον να ασχολείται με τις περιθωριοποιημένες ομάδες και τα «παράσιτα», να τους αναγνωρίζει και να τους εντάσσει στις UMAP με τη βία, επειδή η υπηρεσία ήταν υποχρεωτική. Η μέθοδος αυτή ήταν πολύ αυθαίρετη.
Να θυμάστε ότι ο δρόμος προς τα εμπρός είχε αυθαιρεσίες και διακρίσεις. Υπήρχαν φωνές στην κουβανική κοινωνία που αντιτάχθηκαν σε αυτά τα μέτρα, συμπεριλαμβανομένης και της Ομοσπονδίας Γυναικών της Κούβας και πολλές άλλες προσωπικότητες.
Τι γίνεται με τους ομοφυλόφιλους; Πολλοί ήταν θύματα κακοποίησης στις UMAP.

Σε αυτή την ομοφοβική κοινωνία, στο πλαίσιο αυτό, τα ανδροπρεπή αρσενικά στην ηγεμονία, οι αρχές, δεν βρήκαν κανένα επάγγελμα στο οποίο θα μπορούσαν να ενσωματώσουν τους ομοφυλόφιλους και έτσι τους ενσωμάτωναν στις στρατιωτικές μονάδες UMAP για να γίνουν πραγματικοί «άνδρες». Σε ορισμένες μονάδες UMAP, αυτοί οι άνθρωποι αντιμετωπίζονταν όπως όλοι οι άλλοι και δεν ήταν θύματα διακρίσεων ενώ σε άλλες, που υπήρξε αυθαιρεσία, οι ομοφυλόφιλοι χωρίστηκαν άδικα από τους συνομηλίκους τους. Υπήρχε τότε η ομάδα των ομοφυλόφιλων και τραβεστί, η ομάδα των θρησκευτικών πιστών, η ομάδα των χίπις, κλπ. Δεχόταν σε καθημερινή βάση πειράγματα, δημόσια ταπείνωση, κλπ.. Με μια λέξη, η διάκριση που υπήρχε στην κουβανική κοινωνία έγινε πιο ζωντανή, πιο πικρή στις στρατιωτικές μονάδες UMAP, στον στρατό στην ουσία.Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η διαδικασία της δημιουργίας αυτών των ξεχωριστών ομάδων ήταν αυθαίρετη. Συνεπώς, αυτές οι μονάδες έκλεισαν τρία χρόνια αργότερα. Αλλά, επαναλαμβάνω για μια ακόμη φορά, η κατάσταση των ομοφυλοφίλων στον κόσμο ήταν παντού παρόμοια, σε μερικά μέρη πολύ χειρότερη. Αυτό προφανώς δεν δικαιολογεί τις διακρίσεις, σε όλες της περιπτώσεις, που οι ομοφυλόφιλοι έπεσαν θύματα.
Ποια ήταν η κατάσταση των σεξουαλικών μειονοτήτων στον υπόλοιπο κόσμο;

Υπάρχει μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη από έναν Αμερικανό ερευνητή που ονομάζεται Ντέιβιντ Κάρτερ για τα LGBT κινήματα στη Λατινική Αμερική και στον υπόλοιπο κόσμο.

Ποια ήταν η ευθύνη του Φιντέλ Κάστρο στη δημιουργία των UMAP;

Ο Φιντέλ Κάστρο είναι σαν τον Δον Κιχώτη. Λάμβανε πάντα τις ευθύνες του ως ηγέτη της επαναστατικής διαδικασίας. Προς ενημέρωση σας, θεωρεί ότι θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη για ό, τι συνέβη στην Κούβα, τόσο για τις θετικές όσο και για τις αρνητικές πλευρές. Είναι μια πολύ ειλικρινής στάση από μέρους του, αλλά νομίζω ότι δεν είναι δίκαιο, να αποδώσουμε την αποκλειστική ευθύνη σε αυτόν για τα αίσχη αυτά.Από την άλλη πλευρά, δεν είναι καν δίκαιο καθώς δεν προσεγγίζει την ιστορική αλήθεια. Ήταν μια εποχή που μια νέα κοινωνία προέκυψε με τη δημιουργία νέων θεσμών, στη μέση της επιθετικότητας, της προδοσίας, των απειλών, του θανάτου. Ο Φιντέλ Κάστρο ήταν θύμα περισσότερων από εξακοσίων αποπειρών δολοφονίας. Δεν θα μπορούσε να χειριστεί τα πάντα ο ίδιος αυτοπροσώπως, και ως εκ τούτου, είχε ήδη αναλάβει πολλά παραπάνω καθήκοντα.
Συγκεκριμένα, ποια είναι η σχέση μεταξύ Φιντέλ Κάστρο και UMAP;

Ο Φιντέλ Κάστρο δεν έπαιξε ρόλο στη δημιουργία των UMAP. Στην πραγματικότητα, ο μόνος δεσμός του Φιντέλ Κάστρο με τις UMAP ήταν όταν αποφάσισε να τις κλείσει, μετά από πολλές διαμαρτυρίες που προέρχονταν από την κοινωνία των πολιτών, και κατά την έρευνα που διεξήγαγε η διεύθυνση της πολιτικής των Ενόπλων Δυνάμεων. Αυτή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι πολλές καταχρήσεις διαπράχθηκαν. Από εκείνη τη στιγμή, αποφασίστηκε να μην περιληφθούν οι ομοφυλόφιλοι στο στρατό για την πρόληψη των διακρίσεων σε ένα σώμα που χαρακτηρίζεται παντού σε όλο τον κόσμο από ομοφοβία, όχι μόνο στην Κούβα. Μπορείτε επίσης να απαντήσετε αυτό μετά ήταν μια νέα διάκριση απέναντί ​​τους, αλλά η προκατάληψη που υπήρχε, τον έκανε να πάρει την εν λόγω απόφαση.Ποια ήταν η άποψη του πατέρα σας, Ραούλ Κάστρο;

 

Έχω μιλήσει πολλές φορές για το θέμα αυτό με τον πατέρα μου και μου εξήγησε ότι ήταν εξαιρετικά δύσκολο να εξαλειφθεί, χωρίς να θίγει την εκπαιδευτική πολιτική. Επιπλέον, το στρατιωτικό σύμπαν εξακολουθεί να είναι πολύ «ανδροπρεπές» στην Κούβα σήμερα. Δυστυχώς, αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμα και σήμερα, οι κοινωνίες ανά τον κόσμο απορρίπτουν κάθε τι το διαφορετικό. Φανταστείτε λοιπόν το πλαίσιο της δεκαετίας του 1960.Σε αυτό το πλαίσιο, το CENESEX ξεκίνησε ένα ερευνητικό πρόγραμμα για τις UMAP και συλλέγουμε μαρτυρίες από ανθρώπους που υπέστησαν αυτή την πολιτική.