Η συμβολή της αλληλέγγυας οικονομίας στη δημιουργία του νέου ανθρώπου

Του Γιώργου Κολέμπα

Στις μέρες μας σχεδόν παντού ξεφυτρώνουν συλλογικότητες, ομάδες, κινήσεις και πολίτες που υιοθετούν άλλα νοήματα, άλλες σημασίες και άλλα προτάγματα στη ζωή τους με τα οποία και για τα οποία αξίζει κανείς να ζει σήμερα και όχι περιμένοντας με μεταφυσικό τρόπο την «έφοδο στα χειμερινά ανάκτορα».
Η κοινωνία που θέλουμε να δημιουργήσουμε δε θα βρεθεί «στα σπήλαια της ιδιώτευσης και της απάθειας» αλλά στις θορυβώδεις συνελεύσεις και δράσεις, όπου καθημερινά ανακαλύπτουμε ο ένας τον άλλο και τη χαρά του δημιουργικού και συλλογικού βίου, μετατοπίζοντας το «εγώ» μας προς το «εμείς». Τοποθετεί την οικονομία στη θέση του μέσου και όχι του σκοπού της ζωής υιοθετώντας αξίες ξεχασμένες από το καπιταλιστικό φαντασιακό, όπως η αυτενέργεια, η συλλογικότητα, η αλληλεγγύη, η χαρά του ελεύθερου χρόνου, ο αυτοπεριορισμός, η οικονομία της εγγύτητας, η διατροφική και ενεργειακή αυτάρκεια, ο πολίτης-δημιουργός έναντι του παθητικού καταναλωτή (προϊόντων και πολιτικών).
Δημιουργεί ανταλλακτικές κοινότητες χρόνου, προϊόντων, χαριστικά παζάρια, τράπεζες σπόρων, συλλογικούς αυτοδιαχειριζόμενους λαχανόκηπους, συνεταιρισμούς παραγωγών και καταναλωτών, αλληλέγγυο εμπόριο, αυτοδιαχειριζόμενους κοινωνικούς χώρους, αυτοδιαχειριζόμενες πρώην ιδιωτικές επιχειρήσεις που κλείνουν, κινήσεις πολιτών για την κοινωνικοποίηση του νερού και της ενέργειας, δίκτυα οικοκοινοτήτων, πολίτες που εναντιώνονται και συγκρούονται για να μη γίνει στη Χαλκιδική το ορυχείο χρυσού και για να μην εγκατασταθούν οι ανεμογεννήτριες στην Χίο, να μη γίνει η επένδυση στο αεροδρόμιο του Ελληνικού, στο όρος Οίτη και αλλού.

Οργανώνει κοινωνικά ιατρεία, κοινωνικά φαρμακεία, συλλογικές κουζίνες, ραδιοσταθμούς στο διαδίκτυο, και έναν απίστευτο αριθμό καινούργιων αντικαπιταλιστικών, αυτοδιαχειριζόμενων, αντιιεραρχικών συλλογικοτήτων. Όλα αυτά διέπονται από την αντίληψη της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας μέσα από το πρόταγμα της αποανάπτυξης και της άμεσης δημοκρατίας, δημιουργώντας έναν άλλο ανθρωπολογικό τύπο και μια νέα νοηματοδότηση της ζωής.
 Όλες οι παραπάνω κινήσεις είναι δράσεις ενός «δημιουργικού πράττειν» και αποτελούν φαντασιακή σύλληψη αυτοθέσμισης εν δυνάμει νέων κοινοτήτων που δεν αρκούνται στη διαπίστωση ότι για όλα φταίει ο καπιταλισμός και οι τραπεζίτες, επιλέγοντας έτσι τη θυματοποίησή τους είτε υιοθετώντας παθητική στάση είτε αναθέτοντας την ελπίδα στο πολιτικό προσωπικό των κομμάτων της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Αντίθετα,  διεκδικούν χρόνο να ερωτευτούν, να παίξουν με τα παιδιά τους, να τεμπελιάσουν, να δημιουργήσουν, να επαναφέρουν το μεσημεριανό ύπνο, κτίζοντας ταυτόχρονα μια νέα μορφή κοινωνικότητας και οικονομίας.
Οι κοινότητες αυτές δρουν παράλληλα και ενάντια στον καπιταλισμό (η αυτενέργεια και η αλληλεγγύη του κινήματος της πατάτας κατέστησε αχρείαστους τους νόμους της αγοράς). Αν σ’ όλα αυτά προσθέσουμε και κάποια δειλά και μικρής διάρκειας κινήματα, όπως η κατάληψη και λειτουργία χώρων εστίασης στη Θεσσαλονίκη, το αυτοδιαχειριζόμενο νοσοκομείο στο Κιλκίς, η έκδοση της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία» από τους εργαζόμενους, το παράδειγμα της ΒΙΟΜΕΤΑΛ στη Θες/νίκη και αν ευοδωθούν και κάποιες προτάσεις για ίδρυση χρηματοπιστωτικού ιδρύματος που θα ενισχύει φιλικές προς το περιβάλλον δράσεις και αυτοδιαχειριζόμενες επιχειρήσεις, τότε θα φανούν καλύτερα οι ρωγμές που δημιουργούν στον καπιταλισμό οι μορφές της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας. Οι ρωγμές αυτές που άλλοτε θα συγκλίνουν, άλλοτε θα αποκλίνουν, άλλοτε θα γίνονται ορμητικά μεγάλες, δεν αποτελούν βέβαιες απαντήσεις στον καπιταλισμό. «Ρωτώντας προχωράμε» για να χρησιμοποιήσουμε και ένα Ζαπατίστικο σύνθημα.
Νομίζουμε όμως ότι επανανοηματοδούν τη ζωή των ανθρώπων που συμμετέχουν σ’ αυτές. Συνιστούν μια ριζική πολιτική ρήξη με το σύστημα και ένα βαθύ ανθρωπολογικό μετασχηματισμό. Αυτός ο ανθρωπολογικός μετασχηματισμός δεν αποτελεί ούτε δευτερεύον εποικοδόμημα ούτε ρητορικό σχήμα. Είναι βασικό και αναπόσπαστο κομμάτι του αναγκαίου μετασχηματισμού της κοινωνίας. Η δημιουργία του νέου αυτού ανθρωπολογικού τύπου αποκτά στις μέρες μας τη διαδικασία του κατεπείγοντος, εφόσον μια αυτόνομη και δημοκρατική κοινωνία δεν μπορεί να απαρτίζεται ούτε φυσικά και να δημιουργηθεί από τον τύπο του ανθρώπου που δημιουργεί η καταναλωτική κοινωνία.
Το κύτταρο της κοινωνίας που θα αγαπήσουμε είναι εν σπέρματι αυτές οι κοινότητες ανθρώπων που περιγράψαμε με τα νοήματα και τις σημασίες που προτάσσουν. Η δική μας προσδοκία -ή ουτοπία ίσως- είναι στη θέση του κεντρικού κράτους που θα περιορίζεται σιγά-σιγά να ανθίσουν αμεσοδημοκρατικές κοινότητες ανθρώπων, έθνη κοινοτήτων και κοινότητες εθνών.
Η θέση μας στο ερώτημα για το αν όλα αυτά αποτελούν συμπλήρωμα στο υπάρχον ή αν το σύστημα μπορεί να καταστήσει ακίνδυνες τις παραπάνω κοινότητες ανθρώπων είναι ότι αυτό το ερώτημα πρέπει να τίθεται διαρκώς από αυτούς που συμμετέχουν σ’ αυτές τις συλλογικότητες και διαρκώς να επαναπροσδιορίζονται με βάση αυτό το ερώτημα. Αποκλείοντας έτσι τη δυνατότητα εμφάνισης ενός άλλου μας εαυτού, αυτού που τόσα χρόνια το εκπαιδευτικό σύστημα, ο στρατός, η δικαιοσύνη, το οικονομικό σύστημα και οι λειτουργίες του κράτους πάλεψαν με ζήλο να διαμορφώσουν «για το καλό μας» πάντα. (Τον καπιταλισμό δε γνωρίζουμε πως και αν μπορούμε να τον αλλάξουμε, αλλά ας φροντίσουμε να μην του μοιάσουμε, γράφει ο Χρόνης Μίσσιος). Γι αυτό θα χρειασθεί:

• Να συνηθίσουμε να καταναλώνουμε λιγότερα και διαφορετικά μαθαίνοντας εκ νέου τις χαρές της ζωής, να απαλλάξουμε, όπως λέει και ο Οδυσσέας Ελύτης, την καλημέρα στο διπλανό μας από την προσδοκία του κέρδους.
• Να αναπτύξουμε δίκτυα αλληλοϋποστήριξης και πιλοτικές εμπειρίες αυτοοργάνωσης.
• Να αντιταχθούμε στην κατασκευή υποδομών που προβάλει η διαρκής ανάπτυξη (μεγάλα φράγματα, πυρηνικά εργοστάσια, πολυκαταστήματα τύπου Mall).
• Να προωθήσουμε εναλλακτικές υποδομές, όπως ποδηλατοδρόμους, ηλιακή ενέργεια, ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση υλικών, κ.ά.
• Να προτάξουμε το δίκαιο μοίρασμα του πλούτου, της ενέργειας και της εργασίας σε μια κοινωνία ισοκατανομής και άμεσης δημοκρατίας.
• Να ανακτήσουμε τη διατροφική μας αυτάρκεια.
• Να επανατοπικοποιήσουμε την παραγωγή προϊόντων και ενέργειας.

Σ’ αυτή την κατεύθυνση δραστηριοποιούνται συλλογικότητες, όπως:

• Το «Πελίτι» και ο «Αιγίλοπας», που ασχολούνται με την εύρεση, συλλογή και διαφύλαξη και διάδοση ντόπιων σπόρων και ποικιλιών.
• Δίκτυα πολιτών εναλλακτικών νομισμάτων και υπηρεσιών, όπως το ΤΕΜ Μαγνησίας και η οικοκοινότητα.
• Περιαστικές καλλιέργειες, όπως η «ΠΕΡΚΑ» Θεσσαλονίκης στο στρατόπεδο Καρατάσου, ο αυτοδιαχειριζόμενος αγρός στο πρώην αεροδρόμιο του Ελληνικού.
• Δίκτυα δίκαιου εμπορίου, όπως το «Συνάλλοις» στην Αθήνα, το Bios Coop Κοινωνικός Καταναλωτικός Συνεταιρισμός Θεσσαλονίκης .η το Terra Verde στα Χανιά
• Οικογιορτές σαν την πανελλήνια και την Πανθεσσαλική του Βόλου.
• Θεματικές για την άμεση δημοκρατία, που λειτουργούν στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα.
• Τοπικές συλλογικότητες, όπως το «Από Κοινού» στα Τρίκαλα
• Εργασιακές κολεκτίβες όπως το παγκάκι στην Αθήνα
• Αντιρατσιστικά φεστιβάλ, όπως αυτά της Λάρισας ή του Βόλου.
• Συνεταιριστικοί- αυτοογρανωμένοι πολυχώροι όπως το Κουκούτσι, Νοσότρος, Μικρόπολις και ο εκδοτικός συνεταιρισμος-βιβλιοπωλείο «οι εκδόσεις των συναδέλφων»
• Κοινωνικά Ιατρεία.
• Συλλογικές Κουζίνες
• Ιστοσελίδες, όπως της τοπικοποίησης, του Προτάγματος, αποκοινού,  ResPublica.Gr και άλλες.
• Πρωτοβουλίες συλλογικοτήτων που εναντιώνονται στη φρενήρη καταστροφή του περιβάλλοντος.
• Πολίτες που είναι ενάντια στα ορυχεία χρυσού στη Χαλκιδική-Κιλκίς και στους Βωξίτες στην Οίτη.
• Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να κάνουμε στο αυτοδιαχειριστικό εγχείρημα των εργαζομένων της ΒΙΟΜΕΤΑΛ
• Λεπτομερειακός κατάλογος των εγχειρημάτων που δημιουργήθηκαν τα χρόνια της κρίσης στην Ελλάδα(άλλα λειτουργούν ακόμα, μερικά φυτοζωούν ή κάποια έχουν διαλυθεί) στο : Φως στην άκρη του τούνελ - Ένας άλλος κόσμος είναι υπαρκτός... π.χ.  στο: http://www.drasi-politon-tinou.gr/syntonistikokykladwn/36-fos-stin-akri-tou-tounel, ενώ αναζήτηση για αυτά μπορεί να κάνει κανείς στην ιστοσελίδα: http://www.enallaktikos.gr/. Η εφημερίδα των συντακτών έχει αφιερώσει ιδιαίτερη ετικέτα για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία(ΚΑΛΟ) στο: http://www.efsyn.gr/koinonia/gia-kalo, όπου παρουσιάζεται κάθε νέο εγχείρημα που δημιουργείται/

Όλα αυτά , κατά τη γνώμη μας, αποτελούν μορφές αντίστασης και αποδόμησης του κεντρικού φαντασιακού της διαρκούς ανάπτυξης της οικονομίας.
Δείχνουν σε επίπεδο νοήματος ζωής έναν άλλο ανθρωπολογικό τύπο ο οποίος από τώρα και στο εξής θα είναι το ζητούμενο για την ελληνική κοινωνία. Για την κοινωνία που θα θελήσει να μπει σε μια περίοδο μετάβασης και να αναζητήσει τη διέξοδο πέρα από τα «μνημόνια», τον καπιταλισμό, τον ευρωμονόδρομο ή τον «σοσιαλισμό του κεντρικού πλάνου».

από http://tvxs.gr/news/