Εξήντα εκατομμύρια εκτοπισμένοι σε όλο τον κόσμο Πρόσφυγες

Νέα έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α), καταδεικνύει ότι ο εκτοπισμός σε παγκόσμιο επίπεδο, λόγω πολέμων, συγκρούσεων και διώξεων, βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα που έχουν καταγραφεί ποτέ, και επιταχύνεται με δριμύτατους ρυθμούς. Στη νέα ετήσια έκθεση της Υ.Α. για τις Παγκόσμιες Τάσεις παρουσιάζεται μια απότομη κλιμάκωση στον αριθμό των ανθρώπων που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους, φτάνοντας τα 59,5 εκατομμύρια στα τέλη του 2014, σε σύγκριση με 51,2 εκατομμύρια το 2013 και 37,5 εκατομμύρια πριν από μια δεκαετία. Η αύξηση από το 2013 ήταν η υψηλότερη που έχει σημειωθεί ποτέ κατά τη διάρκεια ενός μόνο έτους.

Η μεγαλύτερη αυξητική τάση ξεκίνησε στις αρχές του 2011 όταν ξέσπασε ο πόλεμος στη Συρία, που έγινε η μεγαλύτερη αιτία εκτοπισμού στον κόσμο. Το 2014, είχαμε κατά μέσο όρο 42.500 πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο ή εσωτερικά εκτοπισμένους σε καθημερινή βάση, που αντιστοιχεί σε τετραπλάσια αύξηση σε περίοδο μόλις τεσσάρων ετών. Παγκοσμίως, ένας στους 122 ανθρώπους είναι πλέον είτε πρόσφυγας, είτε εσωτερικά εκτοπισμένος, είτε αιτών άσυλο. Εάν επρόκειτο για τον πληθυσμό μιας χώρας, θα ήταν η 24η μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο.

«Είμαστε μάρτυρες μιας ριζικής αλλαγής και μιας ανεξέλεγκτης ολίσθησης σε μια εποχή όπου η κλίμακα του παγκόσμιου βίαιου εκτοπισμού και η απαιτούμενη ανταπόκριση σαφώς επισκιάζουν ό,τι έχουμε δει μέχρι στιγμής», δήλωσε ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες António Guterres. «Είναι συγκλονιστικό ότι από τη μία μεριά υπάρχει όλο και μεγαλύτερη ατιμωρησία όσων ευθύνονται για τις συρράξεις αυτές, και από την άλλη μεριά η διεθνής κοινότητα μοιάζει απολύτως ανίκανη να συνεργαστεί συντονισμένα προκειμένου να βάλει ένα τέλος στους πολέμους και να προβεί στην οικοδόμηση και τη διατήρηση της ειρήνης.»
Η έκθεση της Υ.Α. καταδεικνύει ότι από περιοχή σε περιοχή, ο αριθμός των προσφύγων και των εσωτερικά εκτοπισμένων βρίσκεται σε συνεχή άνοδο. Τα τελευταία πέντε χρόνια, τουλάχιστον 15 συρράξεις έχουν ξεσπάσει ή αναζωπυρωθεί: οχτώ στην Αφρική (στην Ακτή του Ελεφαντοστού, την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, τη Λιβύη, το Μάλι, τη βορειοανατολική Νιγηρία, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, το Νότιο Σουδάν και φέτος στο Μπουρούντι)· τρεις στη Μέση Ανατολή (στη Συρία, το Ιράκ και την Υεμένη)· μία στην Ευρώπη (στην Ουκρανία) και τρεις στην Ασία (στο Κιργιστάν και σε διάφορες περιοχές στη Μιανμάρ και το Πακιστάν). Κάποιες από τις κρίσεις αυτές έχουν επιλυθεί αλλά οι περισσότερες εξακολουθούν να επιφέρουν νέα κύματα εκτοπισμού. Το 2014, μόλις 126.800 πρόσφυγες κατάφεραν να επιστρέψουν στις πατρίδες τους, ο χαμηλότερος αριθμός που έχει σημειωθεί τα τελευταία 31 χρόνια.
Στο μεταξύ, η αστάθεια και οι συγκρούσεις που μετρούν δεκάδες χρόνια στο Αφγανιστάν, τη Σομαλία και αλλού σημαίνει ότι εκατομμύρια άνθρωποι από τις περιοχές αυτές παραμένουν είτε εν κινήσει είτε – ολοένα και συχνότερα – αποκλεισμένοι για χρόνια στο περιθώριο της κοινωνίας, ζώντας μέσα σε τρομερή αβεβαιότητα ως επί μακρόν  εσωτερικά εκτοπισμένοι ή πρόσφυγες. Η δραματική αύξηση του αριθμου των προσφύγων που αναζητούν ασφάλεια επιχειρώντας επικίνδυνα θαλάσσια ταξίδια, μεταξύ άλλων και στη Μεσόγειο, τον κόλπο του Άντεν και την Ερυθρά Θάλασσα, αλλά και στη Νοτιοανατολική Ασία, είναι μία μόνο από τις πρόσφατες και ιδιαίτερα ορατές συνέπειες των συρράξεων στον κόσμο και των φοβερών δεινών που προκαλούν.
Οι μισοί πρόσφυγες είναι παιδιά
Η έκθεση Παγκόσμιες Τάσεις της Υ.Α. φανερώνει ότι μόνο μέσα στο 2014, 13,9 εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίστηκαν για πρώτη φορά – τετραπλάσια αύξηση σε σχέση με το 2010. Παγκοσμίως υπήρξαν 19,5 εκατομμύρια πρόσφυγες (από 16,7 εκατομμύρια το 2013), 38,2 εκατομμύρια εκτοπισμένοι μέσα στην ίδια τους τη χώρα (από 33,3 εκατομμύρια το 2013), και 1,8 εκατομμύρια αιτούντες άσυλο (από 1,2 εκατομμύρια το 2013). Είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό ότι πάνω από τους μισούς πρόσφυγες στον κόσμο είναι παιδιά.
«Δεδομένων των τεράστιων ελλείψεων στη χρηματοδότηση και των μεγάλων κενών στο παγκόσμιο καθεστώς για την προστασία των θυμάτων πολέμου, οι άνθρωποι που χρειάζονται συμπόνοια, βοήθεια και καταφύγιο εγκαταλείπονται», δήλωσε ο κ. Guterres. «Σε μια εποχή πρωτοφανούς μαζικού εκτοπισμού, χρειαζόμαστε μια επίσης πρωτοφανή ανθρωπιστική ανταπόκριση και ανανέωση της παγκόσμιας δέσμευσης για ανοχή και προστασία των ανθρώπων που διαφεύγουν τον πόλεμο και τις διώξεις».
Η Συρία είναι η χώρα από την οποία προέρχεται ο υψηλότερος αριθμός εσωτερικά εκτοπισμένων (7,6 εκατομμύρια) αλλά και προσφύγων (3,88 εκατομμύρια στα τέλη του 2014). Το Αφγανιστάν (2,59 εκατομμύρια) και η Σομαλία (1,1 εκατομμύριο) είναι οι αμέσως επόμενες χώρες μεγαλύτερης προέλευσης προσφύγων.
Ακόμη και εν μέσω της τόσο απότομης αύξησης των αριθμών, η παγκόσμια κατανομή των προσφύγων κατευθύνεται λιγότερο προς τα πιο πλούσια κράτη και περισσότερο προς τα λιγότερο πλούσια. Σχεδόν εννέα στους δέκα πρόσφυγες (σε ποσοστό 86%) βρίσκονταν σε περιοχές και χώρες που θεωρούνται λιγότερο ανεπτυγμένες οικονομικά. Το ένα τέταρτο του συνόλου των προσφύγων βρίσκονταν σε χώρες που κατατάσσονταν στη λίστα του ΟΗΕ με τα Λιγότερο Ανεπτυγμένα κράτη.
Ευρώπη (+51%)
Η σύρραξη στην Ουκρανία, ένας πρωτοφανής αριθμός 219.000 ατόμων που διέσχισαν τη Μεσόγειο αλλά και ο τεράστιος αριθμός των Σύρων προσφύγων στην Τουρκία - η οποία μέσα στο 2014 έγινε η χώρα που φιλοξενούσε τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων στον κόσμο με 1,59 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες στα τέλη του έτους – τράβηξαν την προσοχή του κοινού, και με θετικό και με αρνητικό τρόπο, σε ζητήματα σχετικά με τους πρόσφυγες. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) ο μεγαλύτερος όγκος των αιτημάτων ασύλου υπεβλήθησαν στη Γερμανία και τη Σουηδία. Συνολικά, οι αριθμοί των βίαια εκτοπισμένων στην Ευρώπη έφτασαν τα 6,7 εκατομμύρια στα τέλη του έτους, σε σύγκριση με τα 4,4 εκατομμύρια στα τέλη του 2013. Οι περισσότεροι από αυτούς  ήταν Σύροι στην Τουρκία και Ουκρανοί στη Ρωσική Ομοσπονδία.
Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική (+19%)
Τα μαζικά δεινά που επέφερε ο πόλεμος στη Συρία, με 7,6 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένους και 3,88 εκατομμύρια πρόσφυγες στην ευρύτερη περιοχή και σε άλλες χώρες, κατέστησαν τη Μέση Ανατολή την περιοχή που παράγει αλλά και φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό βίαια εκτοπισμένων ανθρώπων στον κόσμο. Επιπρόσθετα στους ανησυχητικά υψηλούς αριθμούς από τη Συρία ήταν τα νέα κύματα εκτοπισμού τουλάχιστον 2,6 εκατομμυρίων ανθρώπων στο Ιράκ, με αποτέλεσμα 3,6 εκατομμύρια άνθρωποι να εκτοπιστούν στο εσωτερικό της χώρας ως τα τέλη του 2014. Επιπλέον 309.000 άνθρωποι εκτοπίστηκαν στη Λιβύη.
Υποσαχάρια Αφρική (+17%)
Οι πολυάριθμες αλλά συχνά παραμελημένες συρράξεις στην Αφρική, μεταξύ άλλων στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, το Νότιο Σουδάν, τη Σομαλία, τη Νιγηρία, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και αλλού, προκάλεσαν συνολικά τεράστια κύματα βίαιου εκτοπισμού κατά το 2014, σε οριακά χαμηλότερη κλίμακα απ’ ό,τι στη Μέση Ανατολή. Συνολικά, στην Υποσαχάρια Αφρική υπήρξαν 3,7 εκατομμύρια πρόσφυγες και 11,4 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένοι, συμπεριλμαβνομένων 4,5 εκατομμυρίων που εκτοπίστηκαν για πρώτη φορά μέσα στο 2014. Η συνολική αύξηση κατά 17% δεν συμπεριλαμβάνει τη Νιγηρία, καθώς η μεθοδολογία για την καταμέτρηση των εσωτερικά εκτοπισμένων άλλαξε μέσα στο 2014,καθιστώντας τη μια στατιστικά ακραία περίπτωση. Η Αιθιοπία αντικατέστησε την Κένυα ως τη χώρα που φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων στην Αφρική και τον πέμπτο μεγαλύτερο παγκοσμίως.
Ασία (+31%)
Στην Ασία, μια από τις περιοχές που παράγουν το μεγαλύτερο αριθμό εκοτπισμένων εδώ και χρόνια,  ο αριθμός των προσφύγων και των εσωτερικά εκτοπισμένων αυξήθηκε κατά 31% το 2014, φτάνοντας τα 9 εκατομμύρια. Το Αφγανιστάν, που αποτελούσε στο παρελθόν την κορυφαία χώρα προέλευσης προσφύγων, παραχώρησε το θλιβερό αυτό ρεκόρ στη Συρία. Σημειώθηκε επίσης συνεχής εκτοπισμός εντός αλλά και από τη Μιανμάρ κατά το 2014, συμπεριλαμβανομένων των Rohingya από την πολιτεία Rakhine και στις περιοχές Kachin και Northern Shan. Το Ιράν και το Πακιστάν παρέμειναν δύο από τις τέσσερις κορυφαίες χώρες φιλοξενίας προσφύγων στον κόσμο.
Αμερική (+12%)
Στην Αμερική παρατηρήθηκε επίσης αύξηση του αριθμού των βίαια εκτοπισμένων. Ο αριθμός των Κολομβιανών προσφύγων μειώθηκε κατά 36.300 σε 360.300 κατά τη διάρκεια του έτους, αν και αυτό συνέβη κυρίως λόγω αναθεώρησης στους αριθμούς των προσφύγων που κατέγραψε η Βενεζουέλα. Παρ’ όλα αυτά, η Κολομβία εξακολούθησε να αποτελεί μία από τις χώρες με τον μεγαλύτερο εσωτερικά εκτοπισμένο πληθυσμό στον κόσμο, ο οποίος εκτιμάται στα 6 εκατομμύρια ανθρώπους, ενώ 137.000 Κολομβιανοί εκτοπίστηκαν για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια του έτους. Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι προσπαθούν να ξεφύγουν από τη βία των συμμοριών ή από άλλες μορφές δίωξης στην Κεντρική Αμερική, οι Η.Π.Α. κατέγραψαν 36.800 περισσότερα αιτήματα ασύλου σε σχέση με το 2013, που αντιστοιχεί σε αύξηση της τάξης του 44%.
Η πλήρης έκθεση Παγκόσμιες Τάσεις που περιέχει τις παραπάνω και ακόμα περισσότερες πληροφορίες, καθώς και στοιχεία για κάθε χώρα ξεχωριστά, δημογραφικά στοιχεία, αριθμό ανθρώπων που επιστρέφουν στην πατρίδα τους, αλλά και διαθέσιμες εκτιμήσεις όσον αφορά τον ανιθαγενή πληθυσμό, διατίθεται εδώ.