Ο «Ηθικός Πανικός» των Μ.Μ.Ε.

της Κορίνας Χατζηπαναγιωτίδου

Ο όρος «τέταρτη εξουσία» ο οποίος αναφέρεται στα Μ.Μ.Ε, δεν είναι τυχαίος. Πέρα από τον Τύπο, τα άλλα νέα και παλιά μέσα (ραδιόφωνο, τηλεόραση, Internet) έχουν τον ίδιο σκοπό: την ενημέρωση, την κοινωνικοποίηση, την εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος, την ψυχαγωγία και την επικοινωνία.
Όμως, παρόλ’ αυτά, τα Μ.Μ.Ε μετατρέπονται συχνά σε φορείς παραπληροφόρησης και προπαγάνδας, αποπροσανατολίζοντας τους δέκτες, εξυπηρετώντας κάποια πολιτικά συμφέροντα.

Για παράδειγμα, ο πρωτοπόρος θεωρητικός των πολιτισμικών σπουδών, Στιούαρτ Χωλ, στο έργο του “Policing the crisis” μιλάει για τον «ηθικό πανικό». Το συγκεκριμένο έργο, αναφέρεται στην Βρετανία, το 1970. Τα Μ.Μ.Ε προβάλλοντας αναρίθμητα ρεπορτάζ σχετικά με τον αυξημένο αριθμό των ληστειών που συνέβαιναν στους δρόμους των πόλεων, δημιούργησαν στους πολίτες την εικόνα πως οι δρόμοι ήταν εκτός ελέγχου και πως κάθε στιγμή κινδύνευαν από εγκληματικές ενέργειες.
Ωστόσο, στην πορεία αποδείχθηκε πως τα ποσοστά της εγκληματικότητας στην Βρετανία εκείνη την εποχή δεν είχαν αυξηθεί σε σχέση με το παρελθόν.
Όλα αυτά συνέβησαν διότι, ήδη από το 1960, η επικρατούσα πολιτική είχε αρχίσει να καταρρέει καθώς απεργίες και κοινωνικός αναβρασμός επικρατούσαν στην κοινωνία.
Η κύρια αιτία της σύγχυσης αυτής εντοπιζόταν στην δομική κρίση του καπιταλιστικού συστήματος και η κυβέρνηση αντιμετώπιζε με εχθρότητα τους μετανάστες και τους κοινωνικούς αγώνες. Έτσι, το καπιταλιστικό σύστημα για να επιβιώσει επινόησε τον «ηθικό πανικό» δημιουργώντας την ανάγκη για «εθνική ενότητα». Το αποτέλεσμα ήταν να υποστηρίξει η κοινή γνώμη τους νέους αυταρχικούς νόμους της κυβέρνησης και τα ακόμα πιο σκληρά μέτρα που λήφθηκαν από την μεριά της αστυνομίας.
Συνεπώς τα Μ.Μ.Ε λειτούργησαν ως ιδεολογικός μηχανισμός του κράτους.
Το παραπάνω παράδειγμα μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι ειδήσεις και οι πληροφορίες των Μ.Μ.Ε απέχουν πολύ από την πραγματικότητα. Η διαστρέβλωση εξαιτίας της πολιτικής στρατηγικής των κυβερνήσεων, πιθανόν να δημιουργεί φανταστικές καταστάσεις που έχουν στόχο να χειραγωγούν, να παθητικοποιούν και να φανατίζουν τους δέκτες.
Το αντίδοτο βρίσκεται στην ανάληψη της συλλογικής και της ατομικής ευθύνης. Συγκεκριμένα η κοινωνία μέσα από τους θεσμούς της –σχολείο, οικογένεια κ.ά- έχει χρέος να οδηγεί τους πολίτες σε μία κριτική πρόσληψη των προϊόντων των Μ.Μ.Ε και όχι σε μια άκριτη κατανάλωσή τους.
Άρα λοιπόν, σημασία έχει η αγωγή των χρηστών των μέσων να περιλαμβάνει τόσο την γνώση όσο και την κατανόηση της λειτουργίας τους. Τονίζεται πάντα η δυνατότητα του πολίτη να αλλάζει κανάλι ή να κλείνει την τηλεόραση όταν το θέαμα προσβάλει τις αξίες του, την νοημοσύνη του ή την αισθητική του.